Un taller interdisciplinar

Poñendo o foco no rol de Belvís para a cidade de Santiago de Compostela, a Fundación RIA organizou a inicios de 2025 un taller de estudantes de distintas disciplinas. Este workshop enmárcase na colaboración de RIA coa Fundación MOP para consolidar en Galicia unha cultura da arquitectura e o deseño fundamentada en criterios de sustentabilidade e de eficiencia, que contribúa a mellorar os espazos habitables.

Tras unha convocatoria aberta, o taller celebrouse entre o 27 de xaneiro e o 7 de febreiro de 2025 en Casa RIA, situada no límite do parque de Belvís. Tomando este espazo como base de traballo, o workshop buscou explorar os retos e oportunidades deste espazo clave.

Nove participantes exploraron o parque a través de conferencias, roteiros, traballo de campo, mapeo, análise e deseño de estratexias. Esta metodoloxía permitiu experimentar con novas ferramentas e fomentar unha visión integral dos desafíos urbanos.

O workshop desenvolveuse coa colaboración de Mutu, cooperativa con sedes en Barcelona e Galicia que achegou a súa metodoloxía aberta e colaborativa. O seu equipo tivo un papel fundamental na titorización do proceso, guiando o traballo do alumnado e acompañándoos na reflexión crítica sobre Belvís ao longo de todo o obradoiro.

Unha metodoloxía aberta e colaborativa

O workshop desenvolveuse coa colaboración da cooperativa Mutu, combinando teoría, práctica e investigación mediante unha metodoloxía aberta e colaborativa. A través do mapeo, a participación activa, as saídas de campo e a recompilación de datos, buscouse comprender as distintas dimensións do espazo e o seu impacto na dinámica urbana de Santiago de Compostela.

Unha serie de conferencias temáticas organizadas ao longo do taller permitiron afondar en diferentes aspectos de Belvís. Os arquitectos Enrique Seoane e Carlos Seoane foron convidados para analizar a relación urbana do barrio co conxunto da cidade; mentres que da man de María Fandiño e Cristina García Fontán –arquitectas especializadas en paisaxismo– se tratou na infraestrutura verde e azul de Belvís. Por último, contouse coa participación do concelleiro Xesús Domínguez e Lino Vilas –cofundador do mercado ecolóxico de Belvís– que trataron a funcionalidade e a percepción social do parque.

En paralelo, Mutu impartiu conferencias transversais que puxeron o foco, por unha banda, en estratexias de urbanismo colaborativo e, por outra, en ferramentas para abordar a perspectiva de xénero en proxectos urbanos.

As saídas de campo permitiron que o alumnado orientase o traballo segundo os seus propios intereses e ámbitos de coñecemento, garantindo unha aproximación diversa ao caso de estudo. En distintos puntos do taller celebráronse postas en común e sesións críticas, que permitiron reorientar o traballo do grupo de xeito colectivo e chegar a unha comprensión máis profunda de Belvís.

Múltiples futuros para Belvís

O workshop sobre o Parque de Belvís non tivo como obxectivo formular unha única proposta de intervención, senón explorar diferentes alternativas para comprender mellor os impactos positivos e negativos de cada opción. A través desta metodoloxía, os participantes imaxinaron tres camiños distintos para cada problemática, permitindo así unha aproximación máis aberta e holística á realidade do espazo.

A partir dos tres temas iniciais de traballo, definiuse un conxunto de seis obxectivos transversais que abordaban aspectos clave como a identidade territorial, a accesibilidade, a biodiversidade e os usos do espazo. Con esta base, identificáronse nove cuestións fundamentais que deron lugar á elaboración de trípticos ilustrativos.

A partir de los tres temas iniciales de trabajo, se definió un conjunto de seis objetivos transversales que abordaban aspectos clave como la identidad territorial, la accesibilidad, la biodiversidad y los usos del espacio. Con esta base, se identificaron nueve cuestiones fundamentales que dieron lugar a la elaboración de trípticos ilustrativos.

Cada tríptico presentou tres posibles respostas para as temáticas estudadas ao longo do taller, aplicadas a diferentes localizacións dentro de Belvís. As propostas do alumnado do workshop non deben entenderse como conclusións definitivas, senón que aspiran a entenderse como un punto de partida para abrir unha conversa colectiva sobre o futuro do parque.

Os resultados materializáronse nunha serie de colaxes realizadas mediante técnica mixta, combinando fotografía, debuxos a man e referencias á pintura impresionista. Este enfoque visual permitiu expresar de maneira sintética a diversidade de perspectivas e escenarios imaxinados para Belvís.

O peche do taller

O proceso culminou cunha presentación aberta dos resultados, celebrada na mañá do 7 de febreiro na Sala RIA. Como peche do traballo realizado durante o workshop, foi o propio alumnado quen se encargou de preparar, organizar e expoñer tanto o desenvolvemento do proceso como os resultados das dúas semanas de taller, nun formato pensado para compartir as súas reflexións coas persoas e entidades que colaboraron durante eses días.

A sesión estruturouse en varias intervencións. Tras a benvida e contextualización do workshop por parte da Fundación RIA, e a explicación metodolóxica por parte de Mutu, o grupo de estudantes presentou as súas conclusións a través de diversos soportes. Un mapa interactivo permitiu visualizar as estratexias propostas, mentres que outro mapa se centrou en mostrar a evolución do traballo ao longo do proceso.

Ademais, a exposición incluíu colaxes como ferramenta narrativa e unha instalación sonora que recollía os sons do parque de Belvís. Como parte da posta en valor da relación entre Casa RIA e o parque, algunhas das ventás da sala foron pintadas para sinalar elementos clave de Belvís que se podían observar dende o espazo de traballo.

Tras as presentacións, convidouse ás persoas expertas que participaron no workshop e que ofreceron unha análise crítica en clave de revisión e mellora. O acto pechouse cun espazo de intervención aberta para o debate entre o público e o grupo de traballo.

Ao final da sesión, cada participante recibiu un diario do proceso e un folleto cos principais resultados, deixando así unha pegada documental do traballo realizado.